Кінапрагляд стужкі “Прытулак / Жонка захавльніка заапарка”, 2017 (“Azyl / The Zookeeper's Wife”, 2017) мае адбыцца 14 жніўня а 21/00 на музейным падворку.
Лоеў — мястэчка звыклае … Тыповае…
Колішні цэнтр Лоева — наш лоеўскі штэтл, — гэта рынкавы пляц, крамкі, лаўкі… Дзве царквы, чатыры сінагогі… Усё звычайна — усё як ва ўсіх…
Габрэяў штэтлу было не так і шмат, але не так і мала — адсотак сорак… гэта — і лоеўская тыповасць, і яго адметнасць. Ці ж мала гэта — сорак адсотак, — не ведаем.
Але ведаем, што менавіта яны, габрэі, і стваралі дух мястэчка — разам і поруч з беларусамі яны стагоддзямі стваралі наш Лоеў, будавалі яго, яны яго разам мыслілі… Без габрэяў — ніяк… Не было б мястэчка Лоеву без ягонага штэтлу…
Цяпер ужо зусім няма тут габрэяў. Засталося толькі колькі чалавекаў.
Няма больш таго Лоеву — зсірацела нашае мястэчка. Больш за семдзесят гадоў, як зсірацела…
У Вайну — у бязлітасную навалу бесчалавечнага Шаа, — іх забілі… Спачатку, яшчэ ўвосень сорак першага, нашых габрэяў сабралі тут, у першым лоеўскім геце, а пасля — павялі пешшу ў гета Гомеля. Не шмат адолела тую дарогу смерці, а хто адолеў — не на доўга перажылі сваіх блізкіх.
Праз колькі месяцаў, зноўку сабралі ў геце лаяўцоў — беларусак, што былі замужам за габрэямі, і іх дзетак, бо па нацысцкіх законах і яны былі габрэямі, вырачанымі на смерць… усяго шаснаццаць чалавекаў. У вялікім доме Фрадліных сабралі іх — тут, ля цяперашняй аптэкі на рагу Леніна і Тэльмана, — было другое лоеўскае гета. Адсюль уначы 16 жніўня 1942 іх на машыне павезлі ў астатні шлях — у супрацьтанкавым рове на старым Казярожскім шляху нашых лаяўцоў расстралялі…
- Ганкін-Воўкаў Якаў Мотылевіч (1938 г.н.)
- Ганкіна-Воўкава Марыя Якаўлеўна (1915 г.н.)
- Ганкіна-Воўкава Фаня Мотылеўна (1937 г.н.)
- Міхліна Ніна Рыгораўна (1917 г.н.)
- Міхліна Яўгенія Янкілеўна (1939 г.н.)
- Курас Валянціна Яўсееўна (1940 г.н.)
- Курас Вера Яўсееўна (1936 г.н.)
- Курас Сафія Іванаўна (1912 г.н.)
- Фрадлін Анатоль Міхайлавіч (1939 г.н.)
- Фрадліна Алена Міхайлаўна (1937 г.н.)
- Фрадліна Вера Міхайлаўна (1941 г.н.)
- Фрадліна Сцепаніда Андрэеўна (1916 г.н.)
- …
- …
- …
- …
Роў стаў вялікай магілай закатаваных лаяцоў — не толькі шаснаццаці ахвяр гета. Усіх і не ўзгадаеш… А ўзгадваць трэба — нельга не памятаць, нельга забываць…
Усіх імёнаў ужо не дазнацца — але ўсіх можна памянуць. Моўчкі, сам сабе…
16 жніўня 1942 года… Па габрэйскім календары — 3 элула 5702 года — дзень знішчэння другога лоеўскага гета… Адзіная дата, якую мы дакладна ведаем, калі можна ўшанаваць памяць лоеўскіх габрэяў…
Габрэйскі і хрысціянскі календары не супадаюць… Сёлета трэцяга элула выпадае на 11 жніўня… Узгадайма сваіх лаяўцоў і 3 элула – 11 жніўня, і 16 жніўня…
14 жніўня ў лоеўскім Музеі бітвы за Днепр ў рамках мемарыяльных мерапрыемстваў можна будзе разам паглядзець фільм “Прытулак / Жонка захавльніка заапарка”, 2017 (“Azyl / The Zookeeper's Wife”, 2017) — цудоўную кінанавэлу пра ратаванне габрэяў Варшавы сям’ёй палякаў, якая працавала ў тамтэйшым заапарку.
З 11 па 16 жніўня кожны зможа прыйсці да памятнага камяня, што стаіць ля старых габрэйскіх могілак — зусім побач з тым самым ровам, — пакласці каменьчык і запаліць свячу…
Кінапрагляд стужкі “Прытулак / Жонка захавльніка заапарка”, 2017 (“Azyl / The Zookeeper's Wife”, 2017) мае адбыцца 14 жніўня а 21/00 на музейным падворку.